Xoja Alouddin Attor Termiziy

O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzuridagi Malaka oshirish markazi Surxondaryo viloyati mintaqaviy filiali Qashqadaryo va Surxondaryolik
 imom-xatib va noiblardan iborat bo‘lgan 8-davra 1-2-guruh tinglovchilari 2023 yil
20-iyun kuni tushdan keyingi tadbirda Surxondaryo viloyati Denov tumanida joylashgan “Xoja Alouddin Attor Termiziy ” maqbara meʼmoriy yodgorlikga sayohat uyushtirildi.

Alouddin Attor naqshbandiya tariqatining “Oltin silsila”sida o‘n yettinchi o‘rindan joy olgan bo‘lib, u Xoja Bahouddin Naqshbandning xalifasi edi. To‘liq ismi Muhammad ibn Muhammad Xorazmiy. Alouddin o‘rta bo‘yli, bug‘doyrang, yumaloq yuzli va quyuq soqolli edi. U maqsadli va aqlli inson bo‘lib, suhbatida bo‘lgan insonga yaxshi taassurot qoldirgan. Alouddin Attor asli xorazmlik bo‘lgan. Uning Attor deya atalishining sababi, otasi attorlik tijorati bilan shug‘ullangan. Xoja Abdurahim Hisoriyning rivoyatiga ko‘ra, Alouddin Attor doimo xushbo‘y bo‘lib yurgan. U: “Kimdan xush hid anqisa, undaylarning qurboni bo‘l!” degan misrani ko‘p takrorlar edi. 

Manbalarda keltirilishicha, Alouddin Attor Muhammad (s.a.v.) avlodidan – sayyidlar tabaqasiga mansub bo‘lgan.

Alouddin yoshlik chog‘idanoq ilmga tashna inson bo‘lgan. U tafsir, hadis va aqoid ilmlarini puxta egallagan. Rivoyatlarda keltirilishicha, yoshlik chog‘ida onasi uni ustozga topshirganida, safdoshlaridan o‘zib, bir necha oy ichida tafsir va hadis ilmlarini o‘zlashtirgan. “Sahihi Buxoriy” va “Sahihi Muslim” kitoblarini roviylari bilan yod olgan. 

U Qur’oni karim tilovatidan so‘ng hech kim bilan gaplashmas edi. Bahouddin Naqshband uni vasf qilib: “Taqvoda unga teng keladiganini ko‘rmadim”, degan. 

Manbalarda keltirilishicha, Alouddin Attorning ikkita akasi bo‘lgan. Biri Xoja Shahobiddin va ikkinchisi Xoja Muborak. Akalari merosdan ulushlarini olib savdogarlik bilan shug‘ullanadi. Alouddin Attor esa ilm yo‘lini tanlab, Buxorodagi madrasalarning birida tahsil oladi. Alouddin faqirona hayot kechirar, bisotida ikkita bo‘yra va g‘ishtdan boshqa biror narsasi bo‘lmagan. Alouddin yostiq o‘rnida g‘isht, to‘shak o‘rnida esa quruq bo‘yradan foydalanar edi. 

Naql qilinishicha, Xoja Alouddin Attor Buxoroda valiylik da’vosini qiladigan bir darvesh bilan uchrashib, u bilan bahsu munozara qildi. Ushbu bahsda Xoja Alouddin g‘olib bo‘ladi. Bu xabar Bahouddin Naqshbandga yetadi va Alouddinga: “Siz avliyomisiz?”, deya so‘raydi. Alouddin Attor ko‘p tazarrular aytib, inkor etadi. Shunda Hazrat Bahouddin: “Agar avliyo bo‘lmasangiz, avliyolik sifatidan keching!” deydi. Attor sukut qilib, javob qaytarmaydi. Naqshband: “Agar mening suhbatimni istasangiz, avliyolik sifatidan kechishingiz shartdir!” deya qat’iy gapiradi.